Kajero 96084
Konceptante Diaĵon, homo unue inkluzivas ĉiujn diojn, sekve li dependigas ĉiujn fremdajn diojn de sia triba diaĵo, kaj fine li inkluzivas ilin ĉiujn krom la solan Dion de fina kaj plejsupera valoro. La Judoj sintezis ĉujn diojn en siaj plej sublimaj konceptoj pri la Sinjoro Dio de Israelo. Same la Hinduoj kombinis siajn multdiversajn diaĵojn en la “sola spiriteco de la dioj” priskribataj en la Rigvedo, dum la Mezopotamianoj koncizigis siajn diojn al la plej centralizita koncepto de Bel-Marduk. Tiuj ideoj pri monoteismo maturiĝis en la tuta mondo ne longtempe post la la apero de Makivento Melkicedek en Salemo de Palestino. Sed la koncepto de Melkicedek pri la Diaĵo estis ne similis al la evolua filozofio de inkluzivadi, submetiĝo kaj eksigo; ĝi estis ekskluzive bazata sur krea povo kaj tre baldaŭ influis la plej altajn konceptojn de Mezopotamio, Hindio kaj Egiptio.
La Kenidoj kaj pluraj aliaj triboj de Kanaanidoj respektegis la religion de Salemo kiel tradicio. Kaj tio estis unu el la celoj de la enkerniĝo de Melkicedek. Temis pri religio pri unu sola Dio kiu devis prepari la vojon por la tera disdonaco de Filo de tiu sola Dio. Mikael apenaŭ povis veni sur Urantion, kiel longe ne ekzistis popolo kredanta en la Universala Patro ĉe kiu li povis aperi.
La religio de Salemo persistis kiel kredo ĉe la Kenidoj de Palestino, kaj tiu religio tia, kia ĝi estis adoptita de la Hebreoj estis unue influita de instruoj de Egipta moralo, sekve de la teologia penso de Babilono, kaj fine de iranaj konceptoj pri bono kaj malbono. Fakte la Hebrea religio estas bazata sur la alianco inter Abrahamo kaj Makivento Melkicedek, evolue ĝi estas la konsekvenco de multaj senkomparaj situaciaj cirkonstancoj, sed kulture ĝi libere depruntis de la religio, moraleco kaj filozofio de la tuta Lavanteno. Pere de la hebrea religio multe de la moraleca kaj religia penso de Egiptio, Mezopotamio kaj Iranio estis transigita al la okcidentaj popoloj.
La fruaj Semidoj konsideris ĉiun aĵon kiel estaĵon loĝatan de spirito. Estis spiritoj de la besta kaj vegetala mondoj; jaraj spiritoj, la sinjoro de idaro, spiritoj de fajro, akvo kaj aero, vera panteono da timendaj kaj adorendaj spiritoj. Kaj la instruo de Melkicedek pri Universa Kreinto neniam plene detruis la kredon en tiuj submetitaj spiritoj aŭ naturaj dioj.
La progreso de la Hebreoj de politeismo tra henoteismo ĝis monoteismo ne estis neinterrompita kaj kontinua koncepta disvolviĝo. Ili spertis multajn regresojn enla evoluo de siaj konceptoj pri sia Diaĵo, dum iu epoko ekzistis diverspecaj ideoj pri Dio ĉe diversaj grupoj de semidaj kredantoj. Tempaltempe nombraj terminoj estis uzitaj por iliaj konceptoj pri Dio, kaj por eviti konfuzon, tiuj nomoj de diverspecaj Diaĵoj estos difinitaj tiel, kiel ili koncernas la evoluon de la juda teologio.
1. Javeo estis la dio de la triboj de suda Palestino, kiuj asociis tiun koncepton kun diaĵo de monto Horeb, la vulkano de Sinajo. Javeo estis simple unu el la centoj kaj miloj da naturaj dioj, kiuj kaptis la atenton kaj depostulis la adoron de la semidaj triboj kaj popoloj.
2. El Eljon. Dum jarcentoj post la restado de Melkicedek en Salemo lia doktrino pri Diaĵo persistis laŭ diverspecaj versioj sed ĝenerale estis elvokita per la termino El Eljon, la Plejalta Dio de ĉielo. Multaj Semidoj, inkluzivantaj la senperan idaron de Abrahamo , en diverspecaj tempoj, adoris ambaŭ Javeon kaj El Eljon.
3. El Ŝadaj. Malfacilas klarigi kion reprezentis El Ŝadaj. Tiu ideo pri Dio estis plurelementa rezulto de la instruoj de la Saĝeca Libro de Amenemopo modifita pro la doktrino pri Atono laŭ Iknatono kaj ankaŭ influita de la instruoj de Melkicedek enkorporigitaj en la koncepto pri El Eljon. Sed samtempe kiel la koncepto pri El Ŝadaj sorbigis la hebrean menson, ĝi tute koloriĝis kun la kredoj de la dezerto pri Javeo.
Unu el la superaj ideoj de la religio de tiu epoko estis la egipta koncepto pri dia Providenco, la instruo laŭ kiu la materia prospero estis rekompence por servo kontraŭ El Ŝadaj.
4. El. Meze de tiu konfuzo de terminologio kaj koncepta malnetaĵo, multaj fervoraj kredantoj sincere penis adori ĉiujn tiujn evoluantajn ideojn pri dieco, kaj stariĝis la praktiko referenci al tiu plurelementa Diaĵo kiel El. Kaj tiu termino inkluzivis ankoraŭ aliajn naturajn diojn de la Beduenoj.
5. Elohim. En Ki Ŝ kaj Ur, longe pludaŭris Sumerianaj-Kaldeaj grupoj, kiuj instruadis koncepton pri tri-en-unu Dio fondita sur la tradicioj de la tagoj de Adamo kaj Melkicedek. Tiu doktrino estis alportita en Egiption, kie tiu Trinitato estis adorita sub la nomo de Elohim, aŭ singulare kiel Eloha. La filozofiaj cirkloj de Egiptio kaj pli poste aleksandriaj instruistoj de hebrea deveno instruis tiun unuecon de pluraj Dioj, kaj multaj konsilantoj de Moseo dum la eliro kredis en tiu Trinitato. Sed la koncepto de la trinitatanaj Elohim neniam fariĝis reala parto de hebrea teologio ĝis post kiam ili estis submetitaj al la politika influo de la Babilonianoj.
6. Diversaj nomoj. La Semidoj ne eltenis prononci la nomon de sia Diaĵo, kaj iafoje ili do sin helpis per nombraj nommanieroj, ekzemple: La Spirito de Dio? La Sinjoro, La Anĝelo de la Sinjoro, la Plejpotenculo, La Sanktulo, La Plejaltulo, Adonaj, La Plejaĝulo de Tagoj, La Sinjoro Dio de Israelo, La Kreinto de ĉielo kaj tero, Kirios, Jah, La Sinjoro de armeoj, la Patro en ĉielo.
7. Jehovo. estas termino kiu freŝdate estis uzita por signi la finfaritan koncepton pri Javeo, kiu finfine aperis en la longa hebrea sperto. Sed la nomo Jevoho ne estis uzita antaŭ la dek vina jarcento post la epoko de Jesuo.
Ĝis ĉirkaŭ 2000 a.K., Monto Sinajo estis intermite aktiva vulkano; okazis erupcioj ĝi s la epoko de la restado de la Israelidoj en tiu regiono. La fajro kaj fumo kaj la tondraj detonacioj asociitaj al la erupcioj de tiu vulkana monto, tute impresis kaj timigis la Beduenojn de la ĉirkaŭaj regionoj kaj kaŭzis al ili grandan respektegon kontraŭ Javeo. Tiu spirito de Monto Horeb pli poste fariĝis la dio de la hebreaj Semidoj, kaj ili fine kredis ĝin plejsupere supre de ĉiuj aliaj dioj.
La Kanaanidoj longe respektegis Javeon, kaj kvankam multaj Kenidoj pli aŭ malpli kredis en El Eljon, la superdio de la religio de Salemo, plejmulto de la Kanaanidoj svage tenis al la adoro kontraŭ la maljunaj tribaj diaĵoj. Ili ne entuziasmis por forlasi siajn naciajn diaĵojn favore de internacia, por ne diri interplaneda, Dio. Ili ne aspiris al universala diaĵo, kaj do tiuj triboj daŭrigis adori siajn tribajn diaĵojn, inkluzivante Javeon kaj la arĝentan kaj oran bovidojn, kiuj simbolis la koncepton de la spirito de la Monto Sinajo por la Beduenoj paŝtistoj.
La Sirianoj, kvankam adorantaj siajn diojn, anka ŭ kredis en Javeo de la Hebreoj, ĉar iliaj profetoj diris al la reĝo de Sirio: “Iliaj dioj estas dioj de la montetoj; do ili estis pli fortaj ol ni; sed ni batalu kontraŭ ili sur la ebenaĵo , kaj certe ni estos pli fortaj ol ili.”
Samtempe kiel kulture progresas homo, liaj malsuperaj dioj fariĝas subordigitaj al plejsupera diaĵo; la granda Jovo pludaŭras nur kiel ekkrio. La monoteistoj konservis siajn subordigitajn diojn kiel spiritojn, demonojn, sorĉojn, Nereidinojn, feinojn, gnomojn, nanojn, ban Ŝijojn kaj la malbonan okulon. La Hebreoj pasis tra henoteismo kaj longe kredis en la ekzisto de dioj aliaj ol Javeo, sed ili pli kaj pli konsideris, ke tiuj fremdaj diaĵoj estis subordigitaj al Javeo. Ili agnoskis la realecon de Ĉemo Ŝ, dio de la Amoridoj, sed firme asertis ke li estis subordigita al Javeo.
El ĉiuj homaj teorioj pri Dio,Javeo ricevis la plej larĝan disvolviĝon. Ĝia progresiva evoluo povas nur esti komparita al la metamorfozo de la koncepto pri Budho en Azio, kiu fine kondukis al la koncepto pri la Universa Absoluto, same kiel la koncepto pri Javeo fine kondukis al la ideo pri la Universala Patro. Sed koncerne historian fakton, endas kompreni ke, kvankam la Judoj tiel Ŝanĝis siajn pensmanierojn pri Diaĵo, de la triba dio de Monto Horeb ĝis la amema kaj kompatindulga Kreinto Patro de pli postaj tempoj, ili ne Ŝanĝis lian nomon; ili daŭrigis ĉiam nomi tiun koncepton pri Diaĵo: Javeo.
La Semidoj de la oriento estis bone organizitaj kaj bone direktitaj kavalerianoj, kiuj invadis la orientajn regionojn de la fekunda krescento kaj kunuiĝis kun la Babilonianoj. La Kaldeanoj, proksime de Ur, estis inter la plej evoluintaj el la Semidoj de la oriento. La Fenicoj estis supera kaj bone organizita grupo da miksitaj Semidoj, kiuj okupis la okcidentan sektoron de Palestino, laŭ la mediteranea bordo. Rase la Semidoj estis inter la plej miksitaj popoloj de Urantio, entenantaj heredajn faktorojn de preskaŭ ĉiuj naŭ mondaj rasoj.
Multfoje la Semidoj de Arabio luktante eniris la nordan Promesan Landon, la Landon “fluantan kun lakto kaj mielo,” sed ĉiufoje ili estis retropuŝitaj de la pli bonaj organizitaj kaj plej civiligitaj Semidoj kaj Hititoj de la nordo. Pli poste, dum nekutimesevera malsatego, tiuj vagantaj Beduenoj grandnombre eniris Egiption kiel kontraktaj laboristoj sur la publikaj laborlokoj de Egiptio. Tie ili trovis nur la amaran sperton de sklaveco al la peniga ĉiutaga laboro de la ordinaraj kaj subpremataj laboristoj de la Nila valo.
Estis nur post la tagoj de Makivento Melkicedek kaj Abrahamo, ke iuj triboj da Semidoj, kaŭze de siaj apartaj religiaj kredoj, estis nomitaj la infanoj de Israelo kaj pli poste Hebreoj, Judoj kaj la “elektata popolo.” Abrahamo ne estis la rasa patro de ĉiuj Hebreoj; li estis ne eĉ la prapatro de ĉiuj Beduenoj Semidoj, kiuj estis kaptitoj en Egiptio. Vere, lia posteularo eliranta el Egiptio formis la kernon de la posta juda popolo, sed la vasta plejmulto de la geviroj kiuj estis enkorpigitaj sekve en la klanoj de Israelo estis neniam restadintaj en Egiptio. Ili estis simple akompanantaj nomadoj, kiuj elektis preni Moseon kiel ĉefon, kaj sekvi lin kiel infanoj de Abrahamo kaj iliaj semidaj asociitoj elirantaj el Egiptio tra la norda Arabio.
La instruo de Melkicedek pri El Eljon, la Plejaltulo, kaj la alianco de dia favoro per fido, estis larĝe forgesita dum la epoko de la sklaveco en Egiptio de la semidaj popoloj, kiuj formontaj la hebrean nacion. Sed dum tiu tuta periodo de kaptiteco tiuj arabaj nomadoj konservis persistan tradician kredon en Javeo kiel sia rasa diaĵo.
Javeo estis adorata de pli ol cent diferencaj arabaj triboj, kaj krom por la nuanco de la koncept pri El Eljon de Melkicedek, kiu persistis inter la plej edukitaj klasoj de Egiptio, inkluzivantaj la miksataj devenoj de Hebreoj kaj Egiptianoj, la religio de la plejmulto de la hebreaj kaptitaj gesklavoj estis modifita versio de la maljuna ritaro de magio kaj buĉofero kontraŭ Javeo.
La komenco de la evoluo de la hebreaj konceptoj kaj idealoj pri Plejsupera Kreinto datumas de la foriro de la Semidoj el Egiptio sub tiu granda ĉefo, instruisto kaj organizisto, Moseo. Lia patrino apartenis al la reĝa familio de Egiptio, lia patro estis semida oficiro de kunligo inter la registaro kaj la kaptataj Beduenoj. Moseo tiel posedis kvalitojn eliĝintaj de superaj rasaj fontoj; lia praularo estis tiel grave miksita, ke neeblas klasi lin en iu ajn rasa grupo. Se li ne estus deveninta de tiu miksata tipo, neniam li estus ĝuinta tian flekseblecon kaj adaptablecon, kiu ebligis lin direkti la diversigitan hordon, kiu fine asociiĝis kun tiuj Beduenoj Semidoj fuĝantaj de Egiptio al la araba dezerto sub lia komando.
Malgraŭ la ĉarmoj de la kulturo de la Nila regno; Moseo elektis esti samsorta kiel la popolo de sia patro. Kiam tiu granda organizisto alĝustigis siajn planojn por fine liberigi la popolon de sia patro, la Beduenoj kaptitoj apenaŭ havis religion inda je tia nomo; ili estis preskaŭ sen vera koncepto pri Dio kaj sen espero en la mondo.
Neniam ĉefo entreprenis reformadi kaj relevi pli senesperan, malkuraĝigitan, deprimitan kaj malkleran fripon da homaj estaĵoj. Sed tiuj gesklavoj portis latentajn eblecojn de disvolviĝo en siaj heredaj devenoj, kaj ili estis sufiĉa nombro da instruistoj preparitaj de Moseo por konsistigi efikan organizistaron antaŭvide al la tago de la ribelo kaj atako por la liberigo. Tiuj superaj homoj estis dungitaj kiel indiĝenaj submastroj de sia popolo; ili estis ricevintaj iun edukadon dank’al la influo de Moseo sur la egiptaj estroj.
Moseo provis diplomate traktadis la liberigon de siaj kompanoj semidoj. Li kaj lia frato ekfaris kun la reĝo de Egiptio konvencion, laŭ kiu estis donita al ili la permeson pace forlasi la valon de Nilo por eniri la araban dezerton. Ili devis ricevi modestan pagon per mono kaj varoj dankeme pro iliaj longaj servadoj en Egiptio. La Hebreoj koncerne ilin engaĝiĝis konservi amikajn rilatojn kun la Faraonoj kaj ne aliĝi en neniu alianco kontraŭ Egiptio. Sed la reĝo pli poste taksis taŭge reĵeti tiun traktaton pretekste, ke liaj spionoj estis elkovrintaj mallojalecon ĉe la Beduenoj gesklavoj. Li firme asertis, ili serĉis liberecon por iri en dezerton kaj organizi la nomadojn kontraŭ Egiptio.
Sed Moseo ne estis senkuraĝigita; li atendis sian tempon, kaj post malpli ol unu jaro, kiam la militaj fortoj de Egiptio estis plene okupitaj rezisti al simultanaj atakoj de forta puŝo de Libianoj sude kaj milit Ŝipa invado de Grekoj norde, tiu bravega organizisto kondukis siajn samnacianojn el Egiptio dum spektinda nokta fuĝo. Tiu forkuro por libereco estis zorge planigita kaj lerte plenumita. Tio estis sukceso, malgraŭ ol ili estis varme postkuritaj de Faraono kaj malgranda trupo da Egiptianoj, kiuj ĉiuj falis antaŭ la defendo de la fuĝantoj, rezignanta multe da militakiro, ĉio tio pliigita de la rabado dum la antaŭeniro de la armeo da gesklavoj mar Ŝantaj al sia prapatra dezerta hejmo.
Evoluo kaj nobleco de la instruo de Moseo influis preskaŭ duonon de la mondo, kaj eĉ ankoraŭ en la dudeka jarcento. Moseo komprenis la plej evoluintan religian filozofion de Egiptio, sed la Bedurnoj sklavoj konis malmulte pri tiaj instruoj, kaj ili neniam plene forgesis la dion de Monto Horeb, kiun iliaj prauloj nomis Javeo.
Moseo aŭdis pri la instruoj de Makivento Melkicedek de ambaŭ lia patro kaj lia patrino, ilia komuneco de religia kredo estanta la klarigo pri la nekutima unuiĝo inter virino de reĝa sango kaj viro el kaptita raso. La bopatro de Moseo estis Kenido adoranto de El Eljon, sed la gepatroj de la emancipulo estis kredantoj en El Ŝadaj. Moseo do estis edukita kiel El Ŝadajisto, kaj sub la influo de lia bopatro li iĝis El Eljonisto. En la tempo de la kampadado ĉirkaŭ la Monto Sinajo post la fuĝo el Egiptio, li estis formulinta novan kaj plilarĝigitan koncepton pri Diaĵo (devenita de ĉiuj liaj antaŭaj kredoj, kiun li prudente decidis proklami al sia popolo kiel ampleksigita koncepto de ilia maljuna triba dio, Javeo.
Moseo provis lernigi tiujn beduenojn pri la ideo de El Eljon, sed antaŭ forlasi Egiption, li estis akririnta la konvinkon, neniam ili plene komprenos tiun doktrinon. Do li intence decidis kompromison adoptante ilian triban dion de la dezerto kiel unu kaj solan dion de siaj akompanantoj. Moseo ne speciale instruis, ke aliaj popoloj kaj nacioj ne povis havi aliajn diojn, sed ĉefe al la Hebroj li firme asertis ke Javeo estis supera kaj superis ĉiujn aliajn diojn. Sed li ĉiam estis turmentita pro la embarasa situacio devi prezenti sian novan kaj superan ideon pri Diaĵo al tiuj malkleraj gesklavoj sub la formo de la malnova termino Javeo, kiu ĉiam estis simboligita per la ora bovido de la beduenaj triboj.
La fakto, ke Javeo estis la dio de la fuĝantaj Hebreoj klarigas kial ili restadis tiel longe antaŭ la sankta monto Sinajo kaj kial ili tie ricevis la Dek Ordonojn, kiujn Moseopromulgis en la nomo de Javeo, la dio de Horeb. Dum tiu longdaŭra restado antaŭ Sinajo la religiaj ceremoniaroj de la nove evoluinta hebrea adoro estis rafinita.
Ne Ŝajnas ke Moseo neniam estus povinta sukcesi starigi sian iom avangardan cereminian ritaron kaj konservi ĉiujn siajn adeptojn dum kvarono de jarcento sen la fortega erupcio de Horeb dum la tria semajno de ilia restado je ĝia bazo. La montaro de Javeo estis ronĝita de la fajro, kaj la fumo supreniris kiel la fumo de fajrego, kaj la tuta montaro tremegis.” Vidante tiun kataklismon ne surprizas ke Moseo povis persvadi sian frataron pri la instruo laŭ kiu ilia Dio estis “fortega, terura, arda fajro, hororiga kaj tut-potenca.”
Moseo proklamis ke Javeo estis la Sinjoro Dio de Israelo, kiu estis distinginta la Hebrojn kiel sian elektatan popolon; li konstruis novan nacion, kaj prudente li naciigis siajn religiajn instruojn, dirante siajn adeptojn, ke Javeo estis vigla verkestro, “ĵaluza Dio.” Sed, malgraŭ tio, li serĉis pligrandigi ilian koncepton pri dieco instruante al ili, ke Javeo estis la “Dio de la spiritoj de iu ajn karno,” kaj kiam dirante, “La eterna Dio estas via rifuĝejo, kaj malsupre estas la eternaj brakoj.” Moseo instruadis, ke Javeo estis Dio fidela en sia interkontrakto; ke li “ne forlasos vin, nek detruos vin, nek forgesos la aliancon de viaj prapatroj, ĉar la Sinjoro amas vin kaj ne forgesos sian ĵuron kontraŭ viaj prapatroj.”
Moseo faris heroan klopodon por levi Javeon al la digneco de plejsupera Diaĵo kiam li prezentis lin kiel la “Dion de vereco kaj sen maljustego, justa kaj rekta en ĉiuj siaj vojoj.” Kaj malgraŭ tiu nobla instruo, la limigita kompreno de siaj partizanoj necesigis paroli pri Dio, kiel estanta je la bildo de la homo, kiel estanta senrezista al atakoj de kolero, furiozo kaj severeco, eĉ venĝema kaj facile influebla de la homa konduto.
Dank’al la instruoj de Moseo, Javeo, tiu triba natura dio iĝis la Sinjoro Dio de Israelo, kiu sekvis ilin tra la dezerto kaj eĉ en ekzilo, kie baldaŭ li estis konceptita kiel la Dio de ĉiuj popoloj. La posta kaptiteco kiu sklavigis la Judojn en Balbilono fine permesis, ke la evoluanta koncepto pri Javeo sin ŝarĝas per la monoteisma rolo de la Dio de ĉiuj nacioj.
La plej eksterordinara kaj surpriza trajto de la religia historio de la Hebreoj koncernas tiun kontinuan evoluon de la koncepto pri Diaĵo, de la primitiva dio de Monto horeb tra la instruoj de iliaj sinsekvaj spiritaj ĉefoj ĝis la alta nivelo de disvolviĝo priskribita en la Diaĵaj doktrinoj de la Jesajaj, kiuj proklamis la belegan koncepton de la amema kaj mizerikorda Kreinto Patro.
Moseo estis eksterordinara kombinaĵo de milita ĉefo, socia organizisto kaj religia instruisto. En la periodo inter Makivento kaj Jesuo li estis la plej grava individua instruisto kaj ĉefo en la mondo. Moseo provis enigi multajn reformojn en Israelon, pri kiuj ekzistas neniu raporto. En la daŭro de homa vivo li elirigis la poliglotan hordon de tiel-nomataj Hebreoj el la sklaveco kaj necivilizita vagado, fondante la bazojn por la posta naskiĝo de nacio kaj la daŭrigo de raso.
Tre malmulte da arkivo ekzistas pri la granda lmaboro de Moseo, ĉar la Hebreoj havis neniun skriba lingvo dum la Eliro. La arkivo pri la epoko kaj agoj de Moseodevenis de la tradicioj ankoraŭ ekzistantaj pli ol mil jaroj post la morto de tiu grande ĉefo.
Multaj el la progresoj, kiuj estis plenumitaj de Moseo, preter la religio de la Egiptianoj kaj la ĉirkaŭaj triboj de Levanteno, estis kaŭzitaj de la kenidaj tradicioj de la epoko de Melkicedek. Sen la instruo de Melkicedek al Abrahamo kaj liaj samtempuloj, la Hebreoj estus ilirintaj el egiptio en senespera mallumo. Moseo kaj lia bopatro, Ĵetro, kunigis la restaĵon de la tradicioj de la tagoj de Melkicedek, kaj tiuj instruoj, kunigitaj al la scio de la Egiptianoj, gvidis Moseon en la kreado de plibinigitaj religio kaj ritaro de la Israelidoj. Moseo estis organizisto, li elektis la plej bonan en la religio kaj la moroj de Egiptio kaj Palestino kaj, asociiantaj tiujn praktikojn kun la tradicioj de la instruoj de Melkicedek, li organizis la hebrean ceremonian sistemon de adoro.
Moseo kredis en providenco; li estis plene akirita al la doktrinoj de Egiptio koncernantaj la supernaturan kontrolon de Nilo kaj aliaj naturaj elementoj. Li havis noblan vision pri Dio, sed li estis plene sicera kiam li instruis la hebreojn, ke se ili estus obeemaj al Dio, “Li amos, benos kaj multobligos vin. li multobligos la frukton de via ventro kaj la frukton de via lando - tritiko, vino, oleo kaj viaj gregoj. Vi prosperos supre de ĉiuj popoloj, kaj la Sinjoro, via Dio, forigos el vi ĉiun malsanojn kaj puntrudos al vi neniun el la malbonaj plagoj de Egiptio.” Li eĉ diris: “Memoru la Sinjoron, vian Dion, ĉar li donas al vi la povon akiri riĉecon.” Vi pruntedonos al multaj nacioj, sed vi ne prunteprenos. Vi reĝos sur multaj nacioj, sed ili ne reĝos sur vi.”
Sed vere kompatindis observi Moseon, tiun grandan pensulon, provanta adapti sian subliman koncepton pri El Eljon, la Plejaltulo, al la kompreno de la malkleraj kaj analfabetaj Hebreoj. Al siaj arigitaj ĉefoj li tondris, “La Sinjoro, via Dio, estas unu Dio, estas neniu al lia flanko”, dum al la miksata homamaso li deklaris, “Kiu estas kiel via Dio inter ĉiuj aliaj dioj?” Moseo kuraĝe kaj parte sukcesa kontraŭstaris al la fetiĉoj kaj idolkulto, deklarante, “Vi vidis neniun similecon la tagon kiam Dio parolis al vi de la mezo de la fajro.” Li ankaŭ malpermesis fari ĉiaspecajn bildojn.
Moseo timis proklami la mizerikordon de Javeo, preferanta timigi sian popolon kun la timo de la justeco de Dio, diranta: “La Sinjoro, via Dio, estas Dio de dioj, Sinjoro de sinjoroj, granda Dio, potenca kaj terura Dio, kiu ne atentas homon.” Krome li serĉis kontroli la turbulentajn klanojn kiam li deklaris ke “via Dio motigas kiam vi malobeas al li; li resanigas kaj donas vivon kiam vi obeas al li.” Sed Moseo lernigis tiujn tribojn, ke ili fariĝus la elektatan popolon de Dio nur kondiĉe ke ili konservus ĉiujn liajn ordonojn kaj obeus ĉiujn liajn statutojn.”
Dum tiuj fruaj tempoj la mizerikordo de Dio estis malmulte lernigita al la Hebreoj. Ili lernis pri Dio, ke li estis “la Plejpotenculo, la Sinjoro estas militisto, Dio de bataloj, glora en povo, kiu erigas siajn malamikojn.”
Kvankam Moseo prezentis fuĝantajn supraĵajn vidojn pri universa kaj bonvola Diaĵo al la infanoj de Israelo, entute, pensante nur pri la hodiaŭa tago ilia konceptopri Javeo estis tiu de Dio apenaŭ pli bona ol la tribaj dioj de la ĉirkaŭaj popoloj. Tiu koncepto pri Dio estis primitiva, kruda kaj antropomorfa; kiam Moseo mortis, tiuj beduenaj triboj rapide revenis al la duonbarbaraj ideoj de siaj maljunaj dioj de Horeb kaj la dezerto. La plilarĝigita kaj pli sublima vido pri Dio, kiun Moseo tempaltempe prezentis al siaj grupĉefoj estis baldaŭ perdita el la okulo, dum la plejmulto de la popolo revenis al la adoro de siajn fetiĉaj oraj bovidoj, symboloj de Javeo por la brutgardistoj de Palestino.
Kiam Moseo donis la komandon de la Hebreoj al Josuo, li estis jam kunveniginta milojn da fratparencaj posteuloj de Abrahamo, Nahoro, Loto kaj aliaj parencaj triboj, kaj li estis kungrupiginta ilin en aŭtonoma kaj parte memadministranta nacio de paŝtistaj militisto.j
Kiam mortis Moseo lia nobla koncepto pri Javeo rapide degeneris. Josuo kaj la ĉefoj de Israelo daŭrigis vivteni la moseaj tradiciojn pri treege saĝa, bonvola kaj tutpotenca Dio, sed la ordinara popolo rapide revenis al la malnova dezerta ideo pri Javeo. Kaj tiu regreso de la koncepto pri Diaĵo pli kaj pli daŭrigis sub la sinsekva regado de la diversaj tribaj ĉefoj, la tiel-nomataj juĝistoj.
La impono de la eksterordinara personeco de Moseo estis konservinta viva en la koroj de liaj adeptoj la inspiron de pli kaj pli plilarĝigita koncepto pri Dio, sed kiam ili estis atingintaj la fekundajn landojn de Palestino, ili rapide transformiĝis de nomadaj brutgardistoj en establitaj kaj sufiĉe trankvilaj farmistoj. Kaj tiu evoluo de vivaj praktikoj kaj Ŝanĝo de religia vidpunkto postulis pli aŭ malpli kompletan Ŝanĝon en la karaktero de ilia konceptado pri la naturo de ilia Dio, Javeo. Dum la epoko kiam la aŭstera, kruda, deviga kaj furioza dio de la dezerto Sinajo ektransmutaciis en pli posta koncepto de Dio de amo, justeco kaj mizerikordo, la Hebreoj estis preskaŭ perdintaj el la okulo la noblajn instruojn de Moseo. Ili preskaŭ perdis ĉiun koncepton de monoteismo; ili preskaŭ perdis sian oportunecon fariĝi la popolo, kiu devis servi kiel viva ĉenero en la spirita evoluo de Urantio, la grupo, kiu devis konservi la instruon de Melkicedek pri unu sola Dio ĝis la epoko de la enkarniĝo de disdonaca Filo de tiu Patro de ĉiuj.
Josuo senespere serĉis konservi la koncepton de plejsupera Javeo en la menso de la tribanoj, okaziganta lin proklami: “kiel mi estis kontraŭ Moseo, tiel mi estos kontraŭ vi; mi ne mankos al vi nek forgesos vin.” Josuo trovis tio necesa prediki severan evangelion al sia nekredema popolo, popolo multe tro pretita kredi sian maljunan kaj gepatran religion, sed ne pretita progresi en religio de fido kaj rekteco. La enteno de la instruo de Josuo fariĝis: “Javeo estas sankta Dio; li estas ĵaluza Dio; li ne pardonos viajn malogeojn nek viajn pekojn. La plej alta koncepto de tiu erao priskribis Javeon kiel “Dion de povo, juĝo kaj justeco.”
Sed eĉ en tiu malluma erao, tempaltempe aperis sola instruisto proklamanta la mosean koncepton pri dieco. “Vi, infanoj de perverseco, vi ne povas servi la Sinjoron, ĉar li estas sankta Dio.” “ Ĉu mortemulo estos pli justa ol Dio? ĉu homo estos pli pura ol sia Farinto? “ “ Ĉu vi povas trovi Dion serĉante lin? Ĉu vi povas perfekte trovi la Plejpotenculon? Jen, Dio estas granda kaj ni ne konas lin. Ni ne povas trovi lin.”
Sub la direkto de siaj Ŝejkoj kaj pastroj la Hebreoj sufiĉe libere establiĝis en Palestino. Sed ili baldaŭ revenis al siaj subevoluintaj kredoj de la dezerto kaj estis infektitaj per la malplej evoluintaj religiaj praktikoj de la Kanaanidoj. Ili iĝis idolkultaj kaj malĉastaj, kaj ilia ideo pri Diaĵo falis tre malsupren de la egipta kaj mezopotamia konceptoj pri Dio, kiuj estis konservitaj de iuj transvivaj grupoj de Salemo, kaj kiuj estas menciitaj en iuj el la Psalmoj kaj en la tiel-nomata Libro de Ijobo.
La Psalmoj estas la verko de dudeko aŭ pli da aŭtoroj; multaj estis skribitaj de egiptaj kaj mezopotamiaj instruistoj. En tiuj tempoj, kiam la Levanteno adoris naturajn diojn, estis ankoraŭ grava nombro, kiu kredis en la plejsuperado de El Eljon, la Plejaltulo.
neniu kolekto da religiaj skribaĵoj esprimas tian riĉecon de oferemo kaj inspiraj ideoj pri Dio kiel la Libro de Psalmoj. Tre helpus se, dum la legado de tiu belega kolekto de respektega literaturo, aparta atento povus esti donita al la fonto kaj kronologio de ĉiu el la himnoj de laŭdo kaj adoro, memorante, ke neniu alia vera kolekto kovras tiel grandan tempospacon. Tiu Libro de Psalmoj estas la poemaro de la diverspecaj konceptoj pri Dio ministritaj de la kredantoj de la religio de Salemo tra la tuta Levanteno kaj ampleksas la tutan periodon de Amenemope ĝis Jesaja. En la Psalmoj Dio estis priskribita laŭ ĉiuj fazoj de konceptado, de la kruda ideo de triba diaĵo ĝis la amplekse disvolvita idealo de la lastaj Hebreoj, en kiuj Javeo estas priskribita kien amema ĉefo kaj mizerikorda Patro.
Tiamaniere konsiderita, tiu grupo da Psalmoj konsistigas la plej valora kaj utila miksaĵo de oferemaj sentoj neniam kolektitaj de homo ĝis la epoko de la dudeka jarcento. La adora spirito de tiu kolekto de himnoj transcendas tiun de ĉiuj aliaj sakralaj libroj de la mondo.
La bilda diverseco pri la Diaĵo prezentata en la Libro de Ijobo estis la produkto de pli ol dudeko da Mezopotamiaj religiaj instruistoj kiu daŭris dum periodo de preskaŭ tri cent jaroj. Kaj kiam vi legos la noblan koncepton pri dieco troviĝanta en tiu kompilaĵo de mezopotamiaj kredantoj, vi agnoskos, ke tio estis en la najbarejo de Ur de Kaldeo, ke la ideo pri reala Dio estis pli bone konservita dum la mallumaj tagoj en Palestino.
En Palestino, estis ofte komprenitaj la saĝeco kaj la kapablo de Dio ĉion penetri, sed malofte lia amo kaj mizerikordo. La Javeo de tiuj tempoj “sendas malbonajn spiritojn por superi la animojn de siaj malamikoj”; li prosperigas siajn proprajn ebeemajn infanojn, dum li malbenas kaj suferigas terurajn juĝojn al ĉiuj aliaj. “Li malsukcesigas la stratagemojn de la ruzeguloj; li prenas la lertulojn en ilia propra mistifikado.
Estas nur en Ur, ke leviĝis voĉo por krii la mizerikordon de Dio, dirante ; “Li preĝos Dion kaj trovos favoron ĉe li kaj ĝoje vidos lian vizaĝon, ĉar Dio donos al homo dian rektecon.” Tiel de Ur estis fide predikita saviĝo, la dia favoro: “Li akceptas la pentadon kaj diras, “Malhelpu lin fali en la fosaĵon, ĉar mi estas trovinta elaĉetpagon. ‘Se iu diras, ‘Mi pekis kaj perversigis tion kio estis rekta, kaj tio ne profitis al mi,’ Dio malhelpos lian animon fali en la fosaĵon, kaj li vidos la lumon.” Dela epoko de Melkicedek la levantena mondo ne estis aŭdinta tiel sensacian kaj kuraĝigan mesaĝon de homa saviĝo, ke tiu eksterordinara instruo de Elihu, la profeto de Ur kaj pastro de la kredantoj de Salemo, tio estas la ceteruloj de la iama kolonio de Melkicedek en Mezopotamio.
Tiel la ceteruloj de la misiistoj de Salemo en Mezopotamio konservis la lumon de vero dum la periodo de malorganizo de hebreaj popoloj ĝis la apero de tiu longa serio de instruistoj de Israelo, kiu neniam haltis edifi, koncepton post koncepto, ĝis kiam ili estis plenumintaj la realigadon de la idealo de la Universa kaj Kreinta Patro de ĉio, la kulmino de la evoluo de la concepto pri Javeo.
[Prezentita de Melkicedeko de Nebadon.]